درمان صرع چگونه است؟

بیشتر افراد مبتلا به صرع قادر به کنترل و مدیریت این بیماری هستند. موفقیت در مدیریت و درمان صرع تا حد زیادی به شدت علائم صرع ، سلامت عمومی فرد و شیوه‌ی پاسخ‌گویی او به درمان بستگی دارد. برخی روش‌های درمان صرع عبارتند از:

 

داروهای ضد صرع (ضد تشنج و انعقاد): در صورتی که این داروها مطابق با تجویز پزشک متخصص مغز و اعصاب مصرف شوند، تاثیر خوبی در کاهش تعداد تشنج‌ها دارند و حتی در برخی افراد می‌توانند تشنج را به طور کامل حذف کنند.
رژیم کتوژنیک: این رژیم غذایی با داشتن چربی زیاد و کربوهیدرات کم، مناسب بیمارانی است که نتیجه‌ی موثری از درمان‌های دیگر دریافت نکرده‌اند.
محرک امواج عصبی یا VNS: با قرار دادن این وسیله زیر پوست سینه اعصاب گردنی تحریک و از تشنج جلوگیری خواهد شد.
جراحی مغز: در این روش، جراح بخشی از مغز که موجب تشنج است را برداشته یا اصلاح می‌کند.
پژوهشگران هم‌چنان به تحقیقاتشان ادامه می‌دهند تا بهترین روش درمان صرع را بیابند. برای مثال تحریم مغزی یکی از درمان‌هایی است که در آینده به کار گرفته خواهد شد. در این روش الکترودی درون مغز و ژنراتوری درون سینه قرار داده می‌شود. امواجی که ژنراتور به سمت مغز ارسال می‌کند موجب کاهش تعداد تشنج‌ها می‌گردد. یکی دیگر از روش‌های در حال مطالعه ساخت دستگاهی مشابه دستگاه تنظیم‌کننده ضربان قلب است که با بررسی الگوی فعالیت‌های مغزی و ارسال شارژ الکتریکی یا دارو به مغز تشنج را متوقف خواهد کرد. به علاوه روش‌های کم‌تهاجمی جراحی و پرتوجراحی نیز در حال بررسی و مطالعه بیش‌تر نوسط محققان هستند.

داروهای درمان صرع چیست؟

همان‌طور که گفتیم، اولین گزینه برای درمان صرع استفاده از داروهای ضدتشنج است. البته این داروها با تاثیر بر انتقال‌دهنده‌های عصبی و کاهش فعالیت‌های الکتریکی منجر به تشنج، فقط موجب کاهش شدت و تعداد تشنج‌ها می‌شوند و توانایی توقف یک تشنج در حال وقوع را ندارند. روش جذب این داروها به این صورت است که ابتدا از طریق معده جذب شده و پس از ورود به جریان خون، به مغز می‌رسند. در نهایت نیز با عبور از مجاری هاضمه از طریق ادرار از بدن خارج می‌شوند.
داروهای ضدتشنج موجود در بازار بسیار متنوع هستند. برخی از رایج‌ترین داروها عبارتند از:

• لوتیراستام (کِپرا)
• توپیرامات (توپاماکس)
• لاموتریژین (لامیکتال)
• اتوسوکسیماید (زارونتین)
• کاربامازپین (تگرتول)
• والپروئیک اسید (دپاکوت)
  پزشک با توجه به نوع تشنج بیمار، دارویی خاص یا ترکیبی از داروها که در شکل‌های مختلفی مانند تزریقی، قرص و شربت وجود دارند را تجویز می‌کند. میزان مصرف این داروها معمولا ۱ تا ۲ بار در روز است و برای شروع به منظور عادت بدن به ماده دارویی باید از کمترین دُز ممکن شروع کرد. ولی در نظر داشته باشید که برای کاهش عوارض جانبی مانند ناسازگاری با بدن، سرگیجه، خستگی، خارش و تحریک پوستی، مشکلات حافظه و در موارد بسیار نادر تورم کبد یا سایر اندام‌ها و یا افسردگی، داروها همواره باید مطابق با دستورالعمل تجویزی پزشک مصرف شوند.
  اگرچه صرع در افراد مختلف با علائم متفاوتی ظاهر می‌شود ولی معمولا دارودرمانی در بهبود بیشتر بیماران تاثیر بالایی دارد. در کودکان در صورت قطع تشنج، امکان قطع مصرف داروها با نظر پزشک ایجاد می‌شود.

رژیم غذایی مناسب برای درمان صرع

معمولا برای کودکانی که به صرع مبتلا هستند، رژیم غذایی کتوژنیک توصیه می‌شود. این رژیم غذایی حاوی چربی زیاد و کربوهیدرات اندک است و بدن را وادار به فرایند کتوسیز (ketosis) می‌کند. یعنی بدن به‌جای گلوکز از چربی برای تولید انرژی استفاده خواهد کرد. البته لازم است افرادی که این رژیم را رعایت می‌کنند به‌خصوص کودکان، برای حفظ توازن و تعادل بدنی حتما تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه قرار داشته باشند، چون رژیم کتوژنیک مستم ایجاد توازن میان چربی، کربوهیدرات و پروتئین‌ها است.

اثربخشی و نتیجه‌ی این رژیم برای همه‌ی بیماران یکسان نیست. برای بعضی از انواع تشنج‌ها موثرتر است و در صورت رعایت ‌درست و کامل، موجب کاهش تعداد تشنج‌ها می‌شود.
رژیم دیگری که بیش‌تر برای نوجوانان و بزرگسالان موثر است، اتکینز تعدیل‌شده» نام دارد. در این رژیم هم تمرکز اصلی بر میزان مصرف چربی زیاد و مقدار مصرف کربوهیدرات تحت کنترل است. در 50درصد از بزرگسالانی که از رژیم اتکینز استفاده کرده‌اند، دفعات تشنج‌ تنها پس از چند ماه مصرف کاهش یافته است. با توجه به این‌که رژیم‌ها حاوی چربی و مقدار کمی فیبر هستند، یبوست از عوارض احتمالی آن‌ها خواهد بود. لازم است پیش از شروع هر رژیم غذایی با پزشکتان م کنید تا از جذب مواد مغذی لازم و حیاتی برای بدن مطمئن شوید. توجه داشته باشید که در همه‌ی انواع رژیم غذایی عدم مصرف غذاهای فرآوری‌شده مفید خواهد بود.

آیا جراحی روش مناسبی برای درمان صرع است؟

در مواردی که دارودرمانی تاثیری در کاهش و کنترل تشنج‌ها نداشته باشد، گزینه‌ی جراحی در نظر گرفته می‌شود. رایج‌ترین روش جراحی به منظور درمان صرع تکه‌برداری یا جراحی لوبکتومی موقتی است. به این صورت که با برداشتن تکه‌ای از مغز که علت بروز تشنج است ( معمولا بخشی از لوب گیجگاهی) زمینه‌ی توقف تشنج‌ها فراهم می‌شود. گاهی در حین این عمل جراحی فرد هوشیار نگه داشته می‌شود تا پزشکان از برداشتن قسمت‌هایی از مغز که با عملکردهای مغزی مانند بینایی، شنوایی، تکلم و حرکت در ارتباط هستند، پرهیز ‌کنند.
اگر قسمتی از مغز که دلیل ایجاد تشنج است خیلی بزرگ یا حیاتی باشد از روش جراحی دیگری با نام برش‌های چندگانه زیر نرم شامه‌ای (M.S.T) استفاده می‌شود. در این روش جراحی برای ایجاد وقفه در مسیر عصبی، برش‌هایی در مغز ایجاد می‌شود که موجب توقف گسترش تشنج به سایر بخش‌های مغز خواهد شد. بنابراین بیماران پس از این جراحی‌ها قادر به کاهش یا حتی توقف کامل مصرف داروها هستند.
البته هر عمل جراحی عوارض خاص خود را نیز دارد. گاهی این جراحی‌ها موجب ایجاد عوارض و پیامدهای ناشی از بیهوشی، خونریزی و عفونت یا تغییرات شناختی در فرد می‌شوند. قبل از اقدام برای جراحی، حتما در مورد مزایا و معایب آن اطلاعات کامل کسب و با پزشکتان م کنید.

آیا میان صرع و رفتار رابطه‌ای وجود دارد؟

معمولا کودکان مبتلا به صرع بیش از سایر کودکان با مشکلات رفتاری و یادگیری مواجه می‌شوند، بااین‌حال هنوز وجود ارتباط کاملا مشخص میان صرع با رفتار و یادگیری ثابت نشده است. آمارها نشان می‌دهد که ۱۵ تا ۳۵ درصد از کودکانی که به مشکلات ذهنی دچارند صرع را هم تجربه می‌کنند. بنابراین احتمال یکسان بودن ریشه‌ی این مشکلات وجود دارد. همچنین سردرد یکی از شایعترین شکایت بیماران مبتلا به صرع مقاوم به درمان است. به منظور درمان سردرد در این بیماران لازم است ارتباط و شیوع انواع سردرد در آنها بررسی شود.

به طور کلی نیز در برخی افراد، دقایق یا ساعاتی قبل از وقوع تشنج تغییرات رفتاری به‌وجود می‌آید که دلیل آن فعالیت غیرعادی مغز در اثر تشنج است. این تغییرات رفتاری شامل موارد زیر هستند:

• بیش‌فعالی
• کج‌خلقی
• ازدست‌دادن تمرکز
• تهاجم.
  به علاوه کودکان مبتلا به صرع همواره نگران هستند و اغلب منزوی می‌شوند. به دلیل عدم آگاهی از زمان و مکان احتمالی وقوع حمله‌ها و داشتن استرس ناشی از احتمال وقوع تشنج در حضور دوستان و همکلاسان، همواره در زندگی‌شان سطوحی از ناامنی را تجربه می‌کنند. آمارها نشان می‌دهد که ۳۰ تا ۷۰ درصد مبتلایان به صرع از افسردگی و اضطراب یا هردو رنج می‌برند.
  بیش‌تر کودکان با گذشت زمان یاد خواهند گرفت که چگونه خود را با شرایط‌شان تطبیق دهند، اما در کودکانی که با این موضوع کنار نمی‌آیند، گوشه‌گیری و انزوای اجتماعی تا بزرگسالی ادامه می‌یابد.

مصرف داروهای ضدتشنج نیز بر رفتار بیماران اثرگذار است. معمولا این مشکل با تغییر یا تنظیم مصرف دارو حل می‌شود. لازم است مشکلات و تغییرات رفتاری با پزشک در میان گذاشته شوند. پیگیری روش‌های درمان صرع نیز می‌تواند به‌شکل انفرادی، خانوادگی و همراه با گروهی از بیماران صورت گیرد.

تاثیر صرع بر زندگی روزمره

صرع بیماری مزمنی است که در بسیاری از ابعاد زندگی فرد تاثیر منفی دارد. به دلیل غیر قابل پیش‌بینی بودن زمان وقوع تشنج، فعالیت‌های روزانه و استقلال فرد مبتلا به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد. برای مثال موقعیت‌هایی مانند تردد از یک خیابان شلوغ برای فرد مبتلا خطرناک خواهد بود. به همین دلیل در برخی کشورها برای رانندگی افراد مبتلا به صرع ممنوعیت‌های قانونی وجود دارد. البته این قوانین در مناطق مختلف متغیر است.

دیگر مشکلات این بیماری شامل موارد زیر است:

• بحران صرعی یا صرع پایدار؛ یعنی خطر عود تشنج بدون هشیارشدن و وقفه در فواصل آن.
• بحران صرعی؛ آسیب دائمی و‌ جدی به بدن پس از تشنج‌های طولانی (بیش از ۵ دقیقه).
• مرگ ناگهانی؛ که البته فقط در یک درصد از افراد مبتلا رخ می‌دهد.

علاوه بر روش درمانی مناسب و پیگیری و مراجعه منظم به پزشک، رعایت موارد زیر نیز می‌توانند مفید باشند:

• رعایت رژیم غذایی سالم و انجام ورزش‌های مناسب؛
• آموزش عملیات و اقدامات لازم در زمان وقوع تشنج به نزدیکان؛
• تعیین و قابل پیش‌بینی کردن روند تشنج‌ها با یادداشت‌برداری درباره‌ی حالات، زمان و علائم تشنج‌ها؛
• کمک‌گرفتن از متخصص برای جلوگیری از افسردگی و اضطراب ناشی از صرع؛
• استفاده از دست‌بند هشداردهنده در زمان وقوع تشنج برای آگاه‌کردن دیگران؛
• عضویت در انجمن‌های حمایت از بیماران مبتلا به صرع.

آیا صرع درمان قطعی دارد؟

روشی قطعی برای درمان صرع وجود ندارد، اما تشخیص به موقع و اقدام زودهنگام برای درمان آن بسیار اهمیت دارد. به دلیل این‌که از بروز آسیب‌های حاد مغزی ناشی از تشنج‌های طولانی‌مدت و کنترل‌نشده و مرگ بی‌دلیل و ناگهانی در بیمار جلوگیری می‌کند. صرع و به‌طورکلی، تشنج‌ها با کمک دارودرمانی به‌خوبی قابل کنترل و مدیریت هستند. بنابراین، درمان صحیح و مناسب نقش مهمی در بهبود وضعیت بیمار ایفا می‌کند و کیفیت زندگی‌اش را به میزان قابل‌ توجهی تحت تأثیر قرار خواهد داد.

در مورد جراحی نیز همان‌طور که قبلا گفتیم ۲ نوع جراحی مغزی انجام می‌شود. در روش اول با برداشتن ناحیه‌ای از مغز که موجب ایجاد تشنج است، به کاهش و توقف تشنج‌ها کمک می‌شود. در صورتی که ناحیه‌ی مسئول در ایجاد تشنج‌ها در مغز بزرگ و حیاتی باشد، جراح با ایجاد برش‌هایی در مغز از روش دیسکانکشن یا قطع ارتباط مسیر عصب استفاده می‌کند تا از گسترش تشنج به سایر نواحی مغز جلوگیری شود.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که در ۸۱ درصد افراد دچار صرع حاد، ۶ ماه پس از جراحی، تشنج به ‌طور کامل یا تقریبی متوقف می‌شود و پس از ۱۰ سال، ۷۲ درصد از بیماران کاملا یا به شکل تقریبی دیگر دچار تشنج نمی‌شوند. پژوهش و مطالعه به منظور یافتن روش‌های درمانی گوناگون صرع در حال توسعه است.

خلاصه ای از حقایق و آمارها در مورد صرع

• ۶۵ میلیون نفر در جهان به صرع مبتلا هستند.
• ۱۵ تا ۳۰ درصد کودکان دارای مشکلات ذهنی، مبتلا به صرع نیز هستند.
• ۳۰ تا ۷۰ درصد از مبتلایان به صرع از افسردگی و اضطراب یا هردو رنج می‌برند.
• بیش از ۵۰۰ ژن به‌نوعی در ایجاد صرع نقش دارند.
• در بیش‌تر افراد، احتمال ابتلا به صرع پیش از ۲۰ سالگی تنها یک درصد است. اما داشتن والدینی که به‌طور ارثی دچار این بیماری هستند، احتمال ابتلا به بیماری را در فرزندان به ۲ تا ۵ درصد می‌رساند.
• در بیش‌تر افراد بالای ۳۵ سال، سکته عامل اصلی بیماری صرع است. ولی در ۶ نفر از هر ۱۰ بیمار علت بیماری غیرقابل تشخیص است.
• ۶۰ تا ۷۰ درصد از مبتلایان پس از استفاده از داروها برای اولین بار نتایج مثبت می‌گیرند و ۵۰ درصد پس از ۲ تا ۵ سال مصرف دارو و عدم وقوع تشنج قادر به ترک دارودرمانی هستند.
• بیش از ۵۰ درصد بیمارانی که با دارودرمانی معالجه نمی‌شوند، با رعایت رژیم کتوژنیک بهبود می‌یابند. هم‌چنین نیمی از بزرگسالانی که از رژیم اتکینز تعدیل‌شده بهره می‌برند، تشنج‌های کمتری را تجربه می‌کنند.
• یک‌سوم افراد مبتلا به صرع به دلیل عدم یافتن راهکار درست مدیریت بیماری، بهبود نمی‌یابند.
• یک درصد از مبتلایان به مرگ ناگهانی دچار می‌شوند.